Baarista naasku waa baaritaanka raajada naaska (raajo la saarayo naaska oo qadarkeedu hooseeyo), ee dumarka aan lahayn astaamaha naaska sida buruq, dheecaan ka imanaya ibta ama isbeddel ku dhaca naaska oo aan caadi ahayn.

Baarista raajada naaska waxaa qeyb ka ah in ugu yaraan sawirro (images) laga qaado naas walba– mid naaska qaybtiisa kore ah iyo mid dhinac ah. Ilaa hadda waa baaritaanka ugu waxtarka badan kansarka naaska ee aan dareemin.

Haddii qofka dumarka ahi leeyahay calaamadaha xanuunka ee naaska, waxaa laga yaabaa in ay u baahan tahay raajada naaska ee lagu ogaado. Raajada naaska ee lagu ogaado kansarka waxa qeyb ka ah sawirrada naaska oo si fiican u faahfaahsan si dhakhtaradu u qiimeeyaan astaamaha. Kansarada qaarkood raajada naasku ma muujiso, sidaas darteed baaritaanno kale oo faahfaahsan ayaa laga yaabaa in loo baahdo.

Taas ayaa sabab u ah in baarista naaska ay kaliya ku habboon tahay dumarka aan lahayn astaamaha xanuun ee naaska.

BreastScreen SA wuxuu casumaa dumarka jira 50 ilaa 70 sano labadii sanaba hal mar. Caddayn ayaa muujisay in baarista joogtada ahi ugu fiican tahay kooxda da’daas ku jira.

Dumarka jira 40 ilaa 49 sano iyo kuwa ka weyn 75 sano ayaa iyaguna samaysan kara ballan lacag la’aan ah oo ah baarista naaska, laakiin waxaa si adag loogu dhiirigelinayaa in ay la hadlaan dhakhhtarkooda markay go’aan ka gaarayaan haddii baarista naasku ku habboon tahay.

BreastScreen waxtar uma laha dumarka ka yar 40 sano. In kasta oo kansarku naasku ku dhici karo da’ walba, aad ayuu ugu yar yahay dumarka ka yar 40 sano.

Dumarka ka soo jeeda qoysaska leh taariikhda kansarka naaska ayaa samayn kara baarista naaska sanad walba laga soo bilaabo da’da 40-naad.

Wixii macluumaad ah ee ku saabsan baaritaanka loogu talagalay kooxaha da'aha kala duwan iyo macluumaadka taariikhda qoyska ee xooggan, guji halkan.

Dumarka qaarkood ayaa laga yaabaa in ay u baahan yihiin daryeel iyo adeegyo aan qayb ka ahayn baarista.

Tan waxaa ku jira dumarka:

• leh astaamaha naaska (sida buruq, dheecaan ka soo baxaya ibta, ama isbeddel ku dhaca naasaha)
• leh taariikh xooggan ee qoyseed ee kansarka naaska iyo/ama kansarka ugxansidaha
• horay loogu arkay kansarka naaska shantii sano oo ugu dambaysay
• uu xaddidmey dhaqdhaqaaqa jirka qaybtiisa kore ama qaba dhibta xajinta ama kaalmaynta miisaankooda.

La hadal dhakhtarkaaga ama ka wac BreastScreen SA 13 20 50 si aad u xaqiijiso helidda daryeelka iyo adeegga kugu habboon.

BreastScreen SA waxa ay leedahay toddoba rugood oo caafimaad oo ku yaalla agagaarka Adelaide gudaheed, iyo saddex qaybood oo ah baarista wareegta taas oo booqata meelaha magaalada ka baxsan iyo dhulka durugsan iyo gooba ka mid ah agagaaraha magaala weynta labadii sanaba hal mar. Goobaha joogtada ah oo aanu leennahay waxa ay ku qoran yihiin buuggaan yar gadaashiisa, liis ballaaranna oo goobaha hawshu ka socoto waxaa laga helli karaa halkan.

Waxaad ka wici kartaa BreastScreen SA 13 20 50 si aad u samaysato ballantaada inta u dhexaysa 8:30 subaxii ilaa 5:30 galabtii. Fadlan ogsoonow waxa aan u baahan doona in aan ku weydiinno dhowr su’aallood oo caafimaadkaaga shakhsiyeed ah markii aad ballanta samaysato, sidaas awgeed xaqiiji in aad haysato wakhtiga iyo meel aad kali ku tahay oo aad kaga jawaabto su’aallahaas markii lagu soo waco.

Haddii kale, waxaad ballanta online ka ka samaysan kartaa halkan.

Fadlan imaw 10 daqiiqo ka hor ballantaada si aad wakhti fiican u siiso in aad buuxiso foomka oggolaanshaha aadna su’aalihii aad qabto u weydiiso. Fadlan sidaas oo kale xasuuso in aad keento kaarka Medicare-ka.

Mid ka mid ah shaqaalaheena soo dhowaynta ee ayaa eegi doona magacaaga oo buuxa iyo cinwaanka, wakhtiga dhalashada iyo macluumaadka cinwaankaaga si loo xaqiijiyo in ay sax yihiin iyo in aan baarayno qofka saxda ah. Qof dumar ah oo ah kuwa raajada qaada ayaa ku geyn doonta qolka baarista waxaadna u baahan doontaa in aad dharka iska bixiso wixii dhexda ka koreeya. Waxaad isa saari kartaa shaarkaaga ama funaanad garbahaaga haddii aad rabto, ama dhar la iska bixin karo ayaa laguu helli karaa haddii aad codsato.

Markii aad diyaar tahay, qofka raajada qaada (radiographer) ayaa kaa saari doona hal naas markiiba mishiinka raajada. Mishiinka ayaa si xoog ah u riixi doona naaska 10 ilaa15 ilbiriqsi si uu u qaado muuqaal (sawir). Badanaa laba muuqaal naas walba, mid kor ah iyo mid dhinac ah. Dumarka naasaha waaweyn leh ayaa laga yaabaa inay u baahan yihiin muuqaal siyaada ah si loo xaqiijiyo in dhamaan naaska la arki karo. Marka la qaado muuqaalka, waxaad awoodi doontaa inaad lebisato ballantiina waa kuu dhamaatay.

Sawirrada raajada lama akhriyo wakhtiga ballanta. Qofka qaadaya raajada ayaa eegi doona tayada farsamo ee muuqaalka . Sawirradaada raajada ayaa loo diri doona Qaybta Xiriirinta Dawlad Goboleedka ee Adelaide halkaas oo ay ku akhriyi doonaan ugu yaraan laba aqoonyahan oo raajada yaqaana.

Dumar badan ayaa ka welwelsan in baarista naasku ay ahaan doonto mid xanuun badan. Runtu waxa ay tahay dumarku waa ku kala duwan yihiin. Qaar ayaa yiraahda waa dhib badan tahay, qaar baa yiraahda waa ay xanuun badan tahay, dumar kale ayaa sheegay wax dhib ah in aanay lahayn. Haddii aad dhib dareento waxa ay ku dhamaanaysaa ilbiriqsiyo yar. Taas waxaa sabab u ah naasahaaga waa in si adag loogu riixaa mishiinka raajada si loo qaado muuqaal waadax ah. Haddii aad u aragto in ay xanuun leedahay, waad joojin kartaa qaadista raajada. Fadlan la hadal kuwa qaada raajada xilliga ballantaada haddii aad qabto wax welwel ah.

Mar kasta oo lagugu sameeyo raajada naasaha, waxaa kugu dhacaya qiyaas aad u yar oo sun (radiation) ah. Raajada naasuhu waxay isticmaalaan qiyaasta ugu yar ee suurtogalka ah oo sunta (radiation) ah si ay u qaataan sawir tayo sare leh. Qiyaasta waxay la mid tahay raajooyin kale oo badan oo caadi ah oo ay dadka lagu sameeyo waxaana khatarta sii yaraynaya kuusnaanta naaska. Cilmi baaris ayaa muujisay in faa'iidooyinka baaritaanka kansarka naasaha ay ka miisaan badan yihiin khatarta sunta.

Baarista naaska kaddib, sawirka raajadaada waxaa akhriyi doona laba qof oo madax banaan oo takhasus u leh fasirka raajada. Iyada oo ay ku xiran tahay waxa ay helaan, waxaa lagu siin doona hal natiijo: ama waa ‘ma jiraan wax caddayn ah oo sheegaya kansarka naaska’ ama ‘dib u yeerida si loo sameeyo baaritaanno kale’.

Caadiyan natiijooyinka boostada ayaa la soo dhigayaa waxaana loo dirayaa adiga iyo dhakhtarka aad magacawday 14 berri gudahood ballanta kaddib. Maaddaama baaritaankani eegayo keliya kansarka naaska, isbeddel kasta oo aan kansar ahayn laguma sheegayo.

Qiyaas ahaan 5% dumarka la baaro ayaa laga codsadaa inay u soo noqdaan BreastScreen SA si loo sameeyo baaritaan kale. Taas macneheedu ma aha in aad qabto kansarka naaska, laakiin mararka qaarkood waxaa loo baahan yahay baaritaanno intaas ka badan si loo xaqiijiyo. Tani waxa ay inta badan ku dhacdaa dumarka sameeya baaritaanka naaska markoodii u horreeysay, maadaama aanay jirin raajo naaska ah oo horay loo qaaday oo lala barbar dhigi karo. Waxyaabo laga yaabo in ay u muuqdaan wax aan caadi ahayn baaritaankaaga ugu horreeya ee naaska ayaa gebi ahaan noqon kara caadi.

Dumarka waxaa dib looga yeeraa rugteenna caafimaadka ee Adelaide si dib u qiimayn loogu sameeyoo, halkaas oo ay baaritaan ku qaadan doonaan, taas oo laga yaabo in ay ku jirto raajada naaska oo aad u faahfaahsan, ultrasound, baaritaan naaska ah, xaalladaha qaarkoodna cad hilib ah/dheecaan ayaa la qaadaa (biopsy). Tani waxa ay noqon kartaa waaya-aragnimo welwel leh kooxdeenna mihnadlayaasha caafimaadkana waxa ay xaqiijin doonaan in aad xasilloon tahay intii karaankooda ah waqtiga booqashada.

Dumarka badankood kuwa laga qaado baaritaan siyaada ah ayaa dib loogu xaqiijiya in aanay qabin kansarka naaska. Kaddib ayaa lagu martiqaadaa baaritaanka naaska ee soo socda marka waqtiga la gaaro.

Tira aad u yar oo dumar ah (in ka yar 1% oo ah dumarka Koonfur Australia oo la baaray) ayaa lagu sheegay kansarka naaska kaddib ballantooda Dib-u-qiimaynta. Kooxdayada takhasuska ah ee mihnadleyaasha caafimaadka ayaa ku hagi doona xaalladaan kuuna sharaxaya waxa dhacaya ee xiga.

In kasta oo BreastScreen SA aanay daaweynin dumarka qaba kansarka, waanu kaa caawin doonaa baahiyahaaga daryeelka mustaqbalkaaga iyada oo lala xiriirayo dhakhtarkaaga. Dhakhtarkaaga ayaa kaala hadli doona u gudbinta takhasuslaha, daaweynta iyo kala xulashada la-socodka.

Macluumaad intaas ka badan oo ku saabsan kansarka naaska, waxaad booqan kartaa bogga Cancer Australia.

Waxaa jira dhowr arrimood oo siyaadin kara khatartaada shakhsiyeed ee helitaanka kansarka naaska. Kuwaas waxaa ku jira arrima shakhsiyeed sida ahaanta dumar, cufka naaskaaga shakhsiyeed, da’daada, iyo haddii horay laguugu sheegay kansar, iyo taariikhda qoyskaaga ee kansarka. Waxyaallaha kale waxaa ka mid ah hanaanka nololeed, waxaad cunto, inta jeer oo aad jimicsi samayso, haddii aad cabto sigaar iyo inta jeer oo aad cabto khamro. Haddii aad doonayso in aad qiimayso khatartaada, waxaad la hadli kartaa dhakhtarkaaga ama isticmaal su’aal qaadaha soo socda oo online-ka ah: breastcancerrisk.canceraustralia.gov.au.

Naaska dumarku wuxuu ka samaysan yahay nudo baruur ah iyo waxa loo yaqaan nudaha fibroglandular (aan-baruur ahayn). Raajada naaska, nudaha baruurta ah ayaa u muuqda madow halka nudaha kale ee naasku u muuqdaan cadaan ama mid ‘cufan’. Cadadka nudaha fibroglandular (inta cad) marki raajada naaska la saaro waxaa loogu yeera cufka naaska.

Maadaama kansarka naaska uu u muuqdo cadaan marki raajada naaska la saaro, cufka naaska oo sarreeya wuxuu hoos u dhigaa xasaasiyada baarista sawirka raajada. In kasta oo ay sidaasi tahay, , baarista sawirka raajada ayaa weli ah kan ugu fiican baarista kansarka naaska dumarka jira 50 ilaa 74 sano, marka lagu daro kuwa leh naas aad cufan.

Naasaha cufka ama xajmiga leh waa wax ku badan qiyaas ahaan 40% dumarka ka weyn 40 sano da’ ahaan.

Cufka naaskaaga ayaa lagu sheegi doonaa natiijooyinka baarista naaskaaga.

Guji halkan si aad u hesho macluumaad dheeraad ah oo ku saabsan cufnaanta naaska.

Helitaanka kansarka naaska wakhti hore

Sanadii 2008, cilmi baaris maxalli ah ayaa heshay in dumarka degan Koonfur Australia ee jira 50 ilaa 69 sano, ee sameeyey baarista naaska labadii sanaba hal mar, ay yareeyaan suurtagalnimada in qof u dhinto kansarka naaska 41%.*

Daaweynta leh faragelin yar

1000kii dumar ee laga qaaday baarista naaska, ilaa 6 dumar ah ayaa laga heli doona kansarka naaska. Kansarada naaska ee lagu ogaaday BreastScreen SA badanaa waa yar yihiin, waxayna noqdaan wax sahlan oo la dawayn karo. Caafimaadka dumarka ee guud ayaa isagana la wanaajiyaa.

Dib-u-xaqiijin

Dumarka badankood ee lagu sameeyey baaritaanka naaska ayaa heli doona natiijada ah ‘ma jirto cadaynta kansarka naaska’ waxayna dareemaan inay yihiin kuwa firfircoon xagga ilaalinta caafimaadka naaskooda.

Iyada oo raajada naasku ay hadda tahay mida ugu fiican xagga baarista naaska, waxaa jira dhaliillo ay tahay in aad ogaato.

Kansarka naaska waa jiraa laakiin lama helin

Baarista raajada naasku ma soo saarayso dhamaan kansarada naaska. Kansarada qaarkood laguma arki karo baarista raajada naaska ama waxa ay soo bixi karaan inta u dhexaysa labada baaritaan ee naaska. Waa jirta suurtagalnimo aad u yar in kansarka la gefi karo raajada baarista naasku. Tan waxa ay keeni kartaa in la ogaado kansarka naaska wakhti dambe.

In ka yar 1, kunkiiba (1000) dumarka jira 50 ilaa 74 sano ayaa laga heli doona kansarka naaska labada bilood ee soo socota kaddib marka lagu sameeyo baarista naaska.

Waxyaallaha kale ee dowrka ka qaata wax ku oolnimada baarista raajooyinka naaska waxaa ka mid noqon kara da’da dumarka iyo cufka naaska qofka dumarka ah.

Kansar ayaa la helay waxaana loo daaweyeey si aan ku habbooneyn (qalad-u-turjumid)

Baarista Naaska ayaa laga yaabaa in lagu ogaado kansaro aan noqon karin mid halis ah. Taas macneheedu waxa weeye qofka dumarka ahi waxaa laga yaabaa in ay doorato in laga daaweeyo kansar aan marna iyada khatar ku hayn, si kasta ha ahaatee daaweynta nafteeda ayaa laga yaabaa inay khatar u tahay qofka dumarka.

Weli suurtagal maaha in si sax loo sheego kansarada naasaha ee noqon kara halis iyo kuwa aan halis noqon karin.

Baaritaano dheeraad ah ayaa la sameeyey, laakiin laguma helin kansarka naaska

Haddii meesha laga shaki qabo ama isbeddelka nudaha naaskaaga laga helay raajadii baarista naaska, dib ayaa lagaaga yeerayaa Rugta Qiimeynta caafimaadka ee BreastScreen SA si aad u marto baaritaanno intaas ka badan. Baaritaannadaas waxaa ku jiri doona ultrasound laga qaado naaska iyo weliba baaritaanno lagu sameeyo naaska ama cad yar oo laga gooyo. Iyada oo tani u keeni karto dumarka welwel iyo walaac, badankood waxaa loo sheegi doona in aanay qabin kansarka naaska.

Xataa haddii lagaa qaado baaritaano naas labadii sanaba, weli waa muhiim in aad la socoto naaskaaga sababtoo ah kansarka naasku wuu imaan karaa mar walba. Tan waxaa ku jirta wakhtiyada u dhaxeeya ballamada baaritaanka.

Waa muhiim in aad ogaato sida caadiyan u muuqdo ama eg yahay naasahaaga. Waxyaalaha ay tahay in aad la socoto waxaa ka mid ah:

• Buruq ama buruqyo cusub oo naaskaaga, khaasatan haddii ay tahay keliya hal naas
• isbeddel ku yimaada inta naasku la eg yahay iyo qaabka uu u muuqdo naaskaaga
• isbeddel ku dhaca ibta sida qolfo, boog, guduud ama ibta oo hoos gasha
• Dhecaan ka imanaya ibta taas oo dhacda adiga oo aan tuujin ibta
• Isbeddel ku dhaca maqaarka naasahaaga sida guduud ama maqaarka oo ay ku dhacdo godniin ama qolof fuusha
• xanuun aan tegayn.

Isbeddelka naasaha badankood ma aha kansarka naaska waase in la eegaa si lo hubiyo. Haddii aad aragto isbeddel ku dhaca muuqaalka naaska, xataa haddii baarista raajada naasku ay caadi ahayd, arag dhakhtarkaaga daahid la’aan.

Fadlan ha ismarin boodharka talcum ama barafuuno maalinta aad leedahay ballanta maadama ay saamayn karto baarista naaska.

• Soo gasho dhar laba qayb ka kooban maadaama lagaaga baahan doono in aad bixiso raajabeetada wakhtiga naaska la baarayo.
• Fadlan xasuuso in aad la timaaddo Medicare Card-kaaga ballanta, iyo weliba foomka oggolaanshaha oo aad saxiixday oo aad buuxisay.
• Fadlan imow 10 daqiiqo ka hor ballantaada si aan u dhammayno diiwaangelinta.
• Haddii raajada naaska meel kale lagaaga sameeyey, fadlan u sheeg shaqaalahayaga markaad ballanta samaysanayso.
• Haddii aad qabto su’aallo fadlan weydii shaqaalahayaga soo dhowaynta fiican.

Cancer Australia

www.canceraustralia.gov.au

Xisaabiyaha khatarta kansarka Naaska

breastcancerrisk.canceraustralia.gov.au

Hay’adda Caafimaadka iyo Daryeelka ee Australia

www.aihw.gov.au