Tïŋ thïn ee tïŋ cärthïn (aŋim-wäl koor X-ray ë thïn), tënë diäär wën cïn kïït tuany thïn cïtmɛn but, tuut wëët bei thïn yic, tëdä wɛ̈r rot thïn wën rot lac looi.

Tïŋ cärthïn alui kek lɔn thuraa karou ë thïn tök yic nyaai – tök nhial ku tök tënë yeŋeŋ. Yen emɛɛn alui apɛi athëm tïŋ tënë tuany thïn këc guɔ ŋic.

Na tik nɔŋ kïn tuany thïn, ka yen alëu bë wïc Makäna cärthïn. Makäna cärthïn alui wël thuraa juëc ë thïn bë akïïm ebën puɔ̈l në yök kïn tuäny. Tuɛnytuɛny thïn kɔ̈k acie cärthïn lac nyuɔɔth, këya athëm piɛth alëu ba göör.

Kën ee yen tïŋ thïn piath tënë diäär wën cï nɔŋ kïït tuany thïn.

TïŋThïn SA ee diäär wën naŋ ruöön 50 agut 74 cɔɔl bïk naŋ tïŋ thïn kuat run karou. Anyuth ee jam bäk nɛŋ tiëëŋ aluööt ee këdäŋ lui apɛi thïn tën run dït käk.

Diäär run dït ka 40 agut 49 ku run dït tɔ̈u nhial 75 alëu ëya bïk kaam rɔ̈m guiir tën tïŋ thïn abɛc, ku alëk kek apɛi bïk jam kek akïmken tëwën cï keek tak lɔn na tïŋ thïn ee yic tën keek.

Tïŋ thïn ee cïn athëm piath tën diäär wën nɔŋ ruöön 40. Kaam tuany thïn alëu bë rot looi tën kuat ruöndït, yen ee kën koor apɛi thïn tënë diäär wën nɔŋ run dït lu piny ka 40.

Diäär wën nɔŋ anyïkööl ril yic apɛi kɔc mac-thok ë tuany thïn alëu bë naŋ tïŋ thïn kuat ruön tënë run dït ka 40.

Tënë göör yïn wël tïŋ tën akutnhïïm run dït tɛ̈k yic ku tën anyïkööl rïl yic kɔc mac-thok, ke yï neem TïŋThïn SA wɛbthait.

Diäär kɔ̈k adhil wïc muöök tɛ̈k yic ku loiloi wën cie abaŋ ë tïŋ.

Kën amɛ̈ɛ̈t diäär wën:

• nɔŋ kïït tuany thïn (cimɛn but, tut wët bei thïn yic tëdä wɛ̈r yic thiënde)
• naŋ anyikööl ril yic apɛi kɔc mac-thok ë thïn ku/tëdä tuany adhiëth
• naŋ ŋic tïŋ thɛɛr ë tuany thïn thïn run dhïc wäär cï la
• naŋ gël cäth guöp nhial tëdä naŋ muöök ke ril apɛi tëdä kuɔɔny thiek ye ŋɛk-arot.

Jam kek akïmdu tëdä yuöp TïŋThïn SA atɔ̈ akuën 13 20 50 ba ŋic yïn alöm muöök piɛth apɛi ku luɔi tën yïn.

TïŋThïn SA anɔŋ bɛ̈ɛ̈i akïïm ka dhorou lu thïn tɛ̈n Adelaide metropolitan, ku akïm tïŋ cäth kadiäk wën bɛ̈ɛ̈i aɣeer neem, bɛ̈ɛ̈i roor, bɛ̈ɛ̈i aɣeer-metropolitan ku ɣän kɔ̈k metropolitan kuat run karou. Ɣän lu pan akïïm thïn acï gät-piny wereŋ kën kɔ̈u, ku rin ë ɣän kä ebën alëu ba yök wɛbthaitda yic.

Yïn alëu ba yup tën TïŋThïn SA atɔ̈ 13 20 50 ba rɔ̈mdu looi kaam thää 8.30nh ku 5th. Alimku ba ŋic lɔn ɣok abë wïc lɔn thiëëc yïn kuat akuën ë wël pialwëi tëwën looi yïn aguiɛr rɔ̈m, këya alimku ba ŋic yïn anɔŋ thää ku muöny-ŋɛk tënë bëër yïn wël wën cɔɔl yïn.

Kuer dɛ̈t, yïn alëu wereŋ rɔ̈mda ke yï thöl thiɔ̈ɔ̈ŋ ɣɔnlany atɔ̈ wɛbthaitda ku ɣok abë bɛn rɔ̈m ke yï nïn luɔi bä kën.

Alimku ba lac bɛ̈n tën digik 10 nhom tën rɔ̈mdu ba rot gäm kaam dït ë thää bë wereŋ gɛ̈mgɛ̈m thöl ku ba thiëc wël. Alimku ëya ŋic ba Medicare card du bɛ̈ɛ̈i kek yïn.

Raan dan töŋ ë kɔc luɔi piɛth apɛi abë rinku ebën tïŋ, akölnïn ë dhiëëth yï ku akuën baai cieŋ kek yïn ku yen ŋic keek ala cök ku lɔn ɣok atïŋ raan wën wïcku yic. Tik ŋic radiographer abë yïn lɛɛr thïn ɣön tïŋ ku yïn abë wïc ba kɔ̈u döknhial wën gɔɔl juunynhom la nhial. Yïn alëu ba lanhdu ruök tëdä lanh pan akïm yï këët tën na yïn nhiar, tëdä lanh pan akïïm atɔ̈ thïn kë thiëc.

Tëwën cï yïn rot guiir, ke raan radiographer abë thïn tök tääu thïn në kaam makäna cärthïn. Makäna abë thany thïn apiɛth thïn kɔ̈u tën abaŋ kaam digik 10-15 bë thura nyaai. Aluööt thura karou ë thïn tök abë nyaai, tök nhial ku tök yeŋeŋ. Diäär wën nɔŋ thin dït alëu bïk wïc thura kɔ̈k juɛk thïn ku bë nyuɔɔth rïŋ thïn alëu bë kek tïŋ apiath. Arak töŋ cï thura nyaai, yïn abë puɔ̈l ba alɛ̈thku ruök yï kɔ̈u ku rɔ̈mdu acï thök.

Thuraku acï bë guɔ looi aköl ë rɔ̈mdu kën yic. Raan radiographer wën cärthïn duɔ̈n abë tïŋ thuradu tën raan ŋic këdäŋ piɛth. Thuraku abë tuɔ̈c tën Akutnhom Wiläya daa thïn tëwën keek abï ke guir ye akïm karou wën ŋic radiologists (Yom).

Diäär juëc ajam lɔn tïŋ thïn abë reem. Yic tën kuat tik ee kën tɛ̈k yic. Kɔc kɔ̈k luel yen ee kërac, Kɔ̈k luel yen arɛm koor apɛi, ku diäär kɔ̈k la luel lɔn yen ee kë piɛth arët yic. Na yïn aye yök kërac yen dhil rëër kaam koor yic apɛi. Kën ee rin thinku awïc bë thany thïn Makäna X-ray amääth këya thura lawic alëu bë nyaai. Na yïn aye yen yök ka reem apɛi, yïn alëu ba luɔi cɔl akääc tën kuat thää. Alimku ba jam wek raan radiographer kaam rɔ̈mdu te na yïn anɔŋ kë dä dir yïn.

Kaam tök yïn anɔŋ cärthïn, yïn cï rɔ̈m wek aŋim koor ë tuöc/ruɛl. Cärthïn units alui këdäŋ koor ë tuɔ̈c lëu bë thura piɛth nyaai. Aŋim athöŋ ke käk juëc kɔ̈k thuraa X-rays tɔ̈u ke kɔc ku ee latueŋ cuök yic ye nhiëëc yic ë thïn. Gɔ̈r wël aye nyuɔɔth lɔn käŋ yök ë tïŋ thïn yic ee këdït tuöc riöc.

Tïŋ thiëndu cök-ciëën, thuraku abë guiir ye kɔc karou akïm yom. Abë lui ke këdɛn cïk yök ebën, yïn abë gäm këdäŋ tök wën cï yök: yen ‘acïn nyuth ë tuany thïn’ tëdä ‘cɔl ben them aköldä’.

Kääŋku aye tuɔ̈c aluööt tën yïn ku akïmdun ca kuany tën nïn 14 yic aköl guiɛr rɔ̈mdu. Cïtmɛn athëm kën ee tök daai tën tuany thïn, kuat kë cïn yic-tuany thïn (benign) wɛ̈r acie luɛɛl.

Abaŋ 5% ë diäär wën cï tïŋ abë thiëc bïk la bɛ̈n ciëën tën TïŋThïn SA ye luɔi athëm juëc. Luɔi kën këde yic acie lueel lɔn yïn anɔŋ tuany thïn ku tëdɛ̈t athëm juëc awïc keek bë tuany ŋic. Kën rot looi aluööt tën diäär naŋ tïŋ thiënden tueŋ, cïtmɛn cïn yen thuraa cärthïn thɛɛr thööŋ ke kek. Këdäŋ adhil ba tïŋ ka cï piɛth thïn tueŋ cärthïn adhil bë thöl apath.

Diäär acï cɔɔl bïk la bɛ̈n ciëën tëdan aguiɛr Assessment Clinic thïn Adelaide, tëwën bï keek naŋ athëm, yen alëu bë yic naŋ wël cärthïn, ultrasound, athëm thïn pan akïïm, ku thïn loiloi kɔ̈k në biopsy. Kën alëu ŋiëc dït apɛi ku akutnhom ŋïc aguiɛr pialwëi abë nyuɔ̈th yïn aye lacök cïtmɛn bë lëu rot kaam nɛ̈mdu yic.

Diäär wën ben naŋ athëm aye lëk keek lɔn acïn tuany thïn. Keek aye bɛn cɔ̈ɔ̈l tën tïŋ thiënden tëwën le yen ɣëët.

Akuën koor ë diäär (kë koor tecït 1% ë diäär cï tïŋ South Australia ebën) abë lɔ̈ɔ̈m ŋïc ë tuany thïn në aguiɛrden rɔ̈m luɔi Assessment Clinic cök ciëën. Akutnhom ŋiëcda ë ŋic pialwëi abë yïn nyuɔ̈th dhöl kën ku abë këdäŋ bë loi dɛ̈t teet.

Kaam TïŋThïn SA acie diäär beec tënë tuany thïn, ɣok abë kuɔɔny muöök dun wën wïc aköldä guiir ye lëk akïmdu. Akïmdu abë jam alɔŋ tocdu tën aŋïc, bɛ̈c ku buɔ̈th kën nhiaar kek yïn.

Tënë göör yï wël alɔŋ tuany thïn, yïn alëu ba wɛbthait Tuany-thïn Australia neem.

Akuën ë kääŋ wën lëu ŋɛkdu riöc ebën ë naŋ tuany thïn. Käk anɔŋ yiic kääŋ wën riɛ̈ɛ̈c ŋɛk cïtmɛn ba tik, runku, na yïn anɔŋ acï kɔŋ nɛŋ ŋïc ë tuany thïn thɛɛr, thiɛk thiëndu ku anyïkööl kuat. Kɔ̈k aye käk pïïr ebën cïmɛn mïthku, e këdï aluööt yïn lui, na yïn math tëdä dek muön-col aluööt. Na yïn wïc ba yök käŋ riööc, yïn alëu ba jam wek akïmdu tëdä looi thiɔ̈ɔ̈ŋ wereŋ wël ɣɔnlany atɔ̈ www.breastcancerrisk.canceraustralia.gov.au.

Thïn tik ee cï looi ë miök rïŋ yic fatty tissue ku adiöŋ (fibroglandular tissue) (acie-miök) rïŋ. Abaŋ cärthïn, fatty tissue ee tïŋ ke macär ku abaŋ rïŋ thïn cï döŋ ee tïŋ ke mabiör tëdä ‘dhïk yic’. Kedït ruäi ë fibroglandular tissue (ɣän mabiör) abaŋ cärthïn ee cɔl thiɛk thïn.

Cïtmɛn tuany thïn ëya bɛ̈n nhial ke ɣän mabiör abaŋ cärthïn, thiɛk thïn dït ye rɛm dhuök piny ë tïŋ cärthïn. Luɔi kën, tïŋ cärthïn ee ŋɔk apiath kɔc-tïŋ tuany thïn them tën diäär deŋ run dït ka 50 agut 74, anɔŋ yic kätui ke naŋ thiɛk thïn.

Dhïk yic thïn alac yök ku ee rot loi apath thïn abaŋ 40% ë diäär naŋ run-nhial 40 dït

Thiɛk thiëndu abë luɛɛl kek käk tïŋ thïn.

Wël kɔ̈k abaŋ thiɛk thïn alëu bë yök ye wɛbthaitda yic.

Yök tuany thïn kaam wën koor yen

Thïn 2008, göör wël acieŋ yök lɔn diäär South Australia run 50 agut 69, wën nɔŋ tïŋ thïn kuat run karou, dhuk piny këdäŋ den ë thou tënë tuany thïn ye guöt ɣet 41%.*

Bɛ̈c koor

Tën diäär 1000 wën naŋ tïŋ thïn, diäär ka 6 kepɛ̈c abë yök ke nɛŋ tuany thïn. Tuany thïn lɔn aye yök dhöl TïŋThïn SA aye kën koor, looi keek apath ku puɔl yic bë beec. Pial ee tik ëya acï ŋuën.

Bɛn nyuuth

Diäär juëc wën nɔŋ tïŋ thïn abë yök këdäŋ ë ‘acïn nyuɔ̈th ë tuany thïn’ ku abë yök nyuth keek aye lui thïn muk pial thiënden.

Kaam tïŋ cärthin aye emɛɛn dhöl lui apɛi tën tïŋ tuany thïn, ku anaŋ käk gël wïn yïn ba keek ŋic.

Tuany thïn ee kën lu thïn ku acie yök

Tïŋ cärthïn abë cie tuany thïn ŋic. Tuany kɔ̈k acie lëu bë kek tïŋ cärthïn tëdä lëu ke looi thää kaam cärthin. Anɔŋ dhöl koor apɛi lɔn tuany alëu bë cï yök abaŋ tïŋ cärthïn. Kën alëu bë la ŋïc ë tuany thïn në gääude yic.

Kaam koor abaŋ 1 thïn 1000 diäär naŋ run dït ka 50 agut 74 abë yök ke nɔŋ tuany thïn thïn ye pɛ̈i ka 12 yic buɔth tïŋ thiënden.

Käk kɔ̈k wën kony ye luɔi apiɛth ë tïŋ cärthin alëu bë yic naŋ run ë tik ku thiɛk thïn në tik.

Tuany thïn ee yök ku kuc beec cï puɔth (ŋïc tuany cï nyinbar)

Tïŋ thïn alëu ëya bë tuany thïn yök wën dhïl lëu cie kën riɛ̈ɛ̈c-pïïrwëi. Kën wɛ̈tde yic tik alëu bë kuany bë beec tën tuany thïn wën cï rac tën yen, këya beec arotde adhil be yen luöi kërac.

Yen ee cie ŋɔt bë rot lëu ku ba lueel ye tuany thïn nɛn dhil bë pïïrwëi-riääc ku kën cïn riäk .

Athëm latueŋ acï looi ku tuany thïn akëc yök

Na ɣän ë diɛɛr tëdä wɛ̈r rot thïn rïŋ thiëndu yic ee cï yök tïŋdun cärthïn, yïn abë cɔ̈ɔ̈l ciëën ba bɛ̈n tën TïŋThïn SA’s Assessment Clinic tën athëm juääc. Athëm käk abë yic nɛŋ luɔi cärthïn ultrasound ku athëm thïn pan akïm tëdä ke biopsy(rïŋ). Kaam kën alëu bë thää diɛɛr tën diäär, keek abë nyuöth keek acie deŋ tuany thïn.

Të cɔk aa nɔŋ yïn tïŋ thïn run karou yiic, yen ee ŋɔk ye këril apɛi ba naŋ ŋïc tuany thïn rin tuany thïn alëu ba loi kuat thää. Kën anɔŋ yic thää thïn-kaam guiir tïŋ rɔ̈m.

Yen ee këril ba daai apath ŋic ku yök ë thiëndu. Yïn käŋ wïc ba keek dhiɛl tïŋ anɔŋ yiic :

• but yam tëdä cuääl thïn thiëndu yic, alanden të na yen ee kë lu thïn ye thïn tök yic
• wɛ̈r yic thïn dïtde ku guöp ë thiëndu
• wɛ̈r yic tën thïn cïmɛn akuɔ̈k, tëtök, thiɛth tëdä anhiät/miit thïn ye thïn
• tut abën bei thiëndu yic wën rot looi ke thïn akëc nhiaac yic
• wɛ̈r thïn dɛ̈l yic ë thiëndu cïmɛn thiɛth tëdä mɛ̈ɛ̈t yic dɛ̈l/nhiät thïn
• arɛm wën cie jäl acïn.

Wɛ̈r yic thïn ebën acie lëu bïk ya tën tuany thïn ku yïn dhil ba kek cɔɔl tïŋ athëm ku ba ŋic. Na yïn acï lëk wɛ̈r rot guɔ tïŋ thïn tëdä yök ë gɔ̈t thiɛnku, tën cök yen alɔn tïŋ akär cärthïn ee path, yïn adhïl bë akïmdu tïŋ kaam cï gääu.

Alimku ba cie ruk talcum powder tëdä deodorant aköl ë rɔ̈mdu cïmɛn yen alëu bë wääc kek tïŋ thiëndu.

• Ruɔ̈k käŋ ka-rou cïmɛn yïn abë bën göör ba lanh-thïn nyaai ku alanh-nhial kaam tïŋ thïn.
• Alïmku ba muknhom bë Medicare Card bɛ̈ɛ̈i kek yïn tëdun rɔ̈m, ku ëya wereŋ gam wën ca thöl thiɔ̈ɔ̈ŋ ku thaany.
• Alïmku ba lac ɣëët 10 digik tueŋ thää rɔ̈mdu këya ɣok alëu buk wereŋdu looi.
• Na yïn anɔŋ cärthïn tëdɛ̈t, ka limku ba cɔɔl aŋic kɔc kuan luɔi ye kaam wään yen ë looi aguiɛr rɔ̈mdu.
• Na yïn anɔŋ kuat wël thiëc alimku ba raan dan piɛth luɔi thiëëc.

Cancer Australia

www.canceraustralia.gov.au

Breast cancer risk calculator

breastcancerrisk.canceraustralia.gov.au

Australian Institute of Health and Welfare

www.aihw.gov.au